مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای نقدی صورت جریان نقد سه مرحلهای وپنج مرحلهای درتشریح بازده آتی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 36 زمستان 1331 صص 163 193 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای نقدی صورت جریان نقد سه مرحلهای وپنج مرحلهای درتشریح بازده آتی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران داریوش فروغی سیدعباس هاشمی چکیده هادی امیری سبحان ظفری هدف از این پژوهش مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای نقد عملیاتی وتأمین مالی صورت جریان نقد سه مرحلهای درمقابل پنج مرحلهای درجهت تشریح بازده آتی سهام میباشد. بازه زمانی پژوهش ازسال 2831 تا سال 2833 است. جامعه آماری پژوهش کلیه شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران بوده که نهایتا 38 شرکت واجد شرایط دراین مطالعه انتخاب شدند. نوع دادهها جهت آزمون فرضیههای پژوهش دادههای ترکیبی میباشد. جهت آزمون فرضیههای پژوهش از رگرسیونهای چند متغیره ازنوع مقید و نامقید استفاده شده است. روشهای آماری به کاررفته شامل ضریب تعیین تعدیل شده وآماره والد میباشد. نتایج و یافتههای بدست آمده حاکی از آن است که خالص جریانهای نقدی عملیاتی و خالص جریانهای نقدی تأمین مالی صورت جریان نقد سهطبقه ای دارای توان نسبی بیشتری نسبت به صورت جریان نقدپنج طبقهای جهت پیشبینی بازده آتی سهام میباشند. واژههای کلیدی: صورت جریان نقد سه مرحلهای صورت جریان نقد پنج مرحلهای بازده سهام رگرسیون مقید آزمون والد. Email: foroghi@ase.ac.ir استادیار گروه حسابداری دانشگاه اصفهان Email: hashemiacc@yahoo.com استادیار گروه حسابداری دانشگاه اصفهان استادیار گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان کارشناس ارشد حسابداری تاریخ دریافت: 1331/3/52 تاریخ پذیرش: 1331/15/3

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 051 مقدمه بازده سهام یکی از عوامل موثر در تصمیمهای سرمایهگذاری است. این مفهوم دربردارندهی کلیه عواید حاصل ازنگهداری سهام به عالوه سود سرمایهای است. سرمایهگذاران همواره درپی اطالعاتی هستند تا ازطریق آن بازده آتی را پیشبینی کنند. یکی از این منابع اطالعات مندرج در متن صورت جریان وجوه نقد است. صورت جریان وجوه نقد چنانچه همراه سایر صورتهای مالی استفاده شود منجر به بهبود تصمیمگیری سرمایهگذاران خواهد شد. صورت جریان وجوه نقد در کشورهای مختلف و به شیوههای مختلفی تهیه میشود. به عنوان مثال در ایران از سال 2831 تا پایان سال 2833 این صورت مالی پیرو بیانیه شماره FASB95 و همانند بسیاری از کشورهای دیگر به صورت سه مرحلهای ارائه میشد اما بعد ازآن به صورت پنج مرحلهای تهیه شده است. تغییردادن شکل صورت جریان وجوه نقد قطعا منجر به تغییر در محتوای اطالعاتی و قابلیت پیش بینی دادههای آن شده است. از این رو درپژوهش حاضر تالش شده تا به این سوال پاسخ داده شود که آیا جریانهای نقدی عملیاتی و تأمین مالی صورت جریان نقد سه مرحلهای دارای توان نسبی بیشتری نسبت به صورت جریان نقد پنج مرحلهای در جهت پیشبینی بازده آتی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشند مبانی نظری و پیشینه پژوهش طبق بیانیه 51 استانداردهای حسابداری مالی صورت جریان وجوه نقد شامل سه بخش عملیاتی سرمایه گذاری و تأمین مالی میباشد. )2533( FASB در دفاع از صورت جریان نقد سه مرحلهای بیان میدارد که یکی از مهمترین مزایای صورت جریان نقد سه مرحلهای ارائه اطالعات مفید در مورد کیفیت سود واحد تجاری به سرمایهگذاران و تحلیلگران مالی است. عالوه بر این FASB یکی دیگر از دالیل حمایت از مدل سه مرحلهای را مقایسه پذیری میداند. در ادبیات مالی تأکید شده است که تصمیمهای سرمایهگذاری و تأمین مالی به هم مرتبط بوده و این هر دو با تصمیمهای عملیاتی در ارتباط هستند. این درحالی است که

121 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای... در ادبیات مالی فرض میشودکه برای بسیاری از اهداف از یک سو تمایز قائل شدن بین تصمیمهای سرمایهگذاری و تأمین مالی وازسوی دیگر تمایزاین دو ازتصمیمهای عملیاتی سود مند است )نورنبرگ 2 )2558(. عموما در ادبیات مالی طبقهبندی سه مرحلهای صورت جریان وجوه نقد ازلحاظ سودمندی آن در فرآیند تصمیمگیری بررسی میشود. زیرا هدف اصلی در گزارشگری مالی فراهم کردن اطالعاتی است که در تصمیمات اعتباری و سرمایهگذاری سودمند باشد و هدف صورت جریان وجوه نقد سه مرحلهای هم ارائه اطالعات مورد نیاز مدلهای تصمیم اعتبار و سرمایهگذاری میباشد. بسیاری ازمدلهای تصمیم در ادبیات مالی مشخص هستند و دراین مدلها از نسبتهای مالی استفاده نسبتهای مالی مشخصی راپیشنهاد میکنندکه میشود. به عنوان مثال وستون وکوپلند 1 در آنها از جریانهای نقدی عملیاتی یا در صورت یادرمخرج کسراستفاده میشود. سودمندی چنین نسبتهایی نیز همانند اطالعات مربوط به جریان نقدی عموما میبایستی به واسطهی طبقهبندی جریانهای نقدی به شیوهای مشابه ادبیات مالی بهبود یابد )نورنبرگ 2558 (. در بند 13 استاندارد حسابداری شماره 1 ایران و در توجیه مدل پنج مرحلهای صورت جریان وجوه نقد بیان شده که: "ارائه خالص جریان نقد عملیاتی نباید تحت تأثیر ساختار سرمایه واحد تجاری قرارگیرد و نیز نحوهی ارائه صورت جریان وجوه نقد باید تا حد امکان با سایرصورتهای مالی اساسی ازجمله صورت سود و زیان هماهنگی داشته باشد". در بند 82 استاندارد فوق نیز بیان شده که تفکیک جریانهای نقدی مربوط به مالیات بر درآمد بر حسب فعالیتهای به وجود آورنده آن )به صورت سه مرحلهای( اطالعات مفیدی ارائه نمیدهد )کمیته تدوین استانداردهای حسابداری.)2831 طبق بند 82 استاندارد بینالمللی شماره 3 سود تضمین شده و سود سهام دریافت و پرداخت شده باید جداگانه افشاء شود. در بند 88 آمده است که در رابطه با طبقهبندی 1- Nurenberg 2- Weston & Copeland

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 051 سود تضمین شدهی دریافتی و پرداختی وسود سهام دریافتی اتفاق نظر وجود ندارد. این اقالم ممکن است به دلیل احتساب در تعیین سود و زیان خالص در سرفصلهای جریان نقد عملیاتی طبقهبندی شوند یا این که در سرفصلهای فعالیتهای تامین مالی یا سرمایهگذاری طبقهبندی گردند چون هزینه تامین منابع مالی یا بازده سرمایهگذاری می باشد. طبق بند 83 همین استاندارد نیز بیان شده که سود سهام پرداختی ممکن است در سرفصل فعالیتهای عملیاتی جهت انعکاس توان واحد تجاری در پرداخت سود سهام از طریق فعالیتهای عملیاتی طبقهبندی شود یا جزء فعالیتهای تامین مالی طبقهبندی شود )کمیته تدوین استانداردهای بینالمللی حسابداری 1821(. هولیه وهمکاران )1822( 2 درپژوهشی با عنوان»آثارطبقهبندی مجدد صورت جریان نقد مطابق با روش قبلی کمیسیون بورس اوراق بهادار«به بررسی آثار ناشی از طبقهبندی مجدد صورت جریان وجوه نقدپرداختهاند. یافتههای این پژوهش نشان داد که شرکتها جریانهای نقدی خود را ز طریق بیش از اندازه بیان کردن خالص جریانهای نقدی عملیاتی و کمتر از حد بیان کردن خالص جریانهای نقدی سرمایهگذاری وتأمین مالی به صورتی گمراه کننده ارائه کردهاند. )1828( 1 در پژوهشی با عنوان»محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای نقد فرانسیس عملیاتی و تأمین مالی در صورت جریان نقد پیشنهادی«به بررسی مقایسهای محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای نقد عملیاتی و تأمین مالی صورت جریان نقد پنج مرحلهای و سه مرحلهای پرداخته است. نتایچ این پژوهش نشان میدهد که جریانهای نقد عملیاتی پنج مرحلهای دارای محتوی نسبی اطالعاتی کمتری نسبت به جریان نقد عملیاتی سه مرحلهای است. از دیگر نتایج این پژوهش این است که تفاوت معناداری بین محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای نقد تأمین مالی پنج مرحلهای و سه مرحلهای وجود ندارد. )1881( در مقالهای تحت عنوان»مزیتهای ارائه جریانهای کلینچ و همکاران 8 1- Hollie et al. 2- Francis 3- Clinch et al.

123 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای... وجوه نقد عملیاتی به روش مستقیم و غیر مستقیم«به بررسی توانایی اطالعات فراهم شده در این دو روش در تشریح و پیشبینی بازده ساالنه سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس استرالیا پرداختهاند. نتیجهی پژوهش آنها بیانگر میزان باالی قدرت تشریح جریان های نقدی عملیاتی روش مستقیم در مقابل جریانهای نقدی عملیاتی روش غیر مستقیم در پیش بینی بازده ساالنهی سهام بود. ) 2553 (در پژوهشی با عنوان»محتوای فزاینده اطالعاتی سود سرمایه در علی 2 گردش عملیات و جریان نقدی«به بررسی محتوای فزاینده اطالعاتی سود سرمایه در گردش حاصل از عملیات و جریانهای نقدی پرداخت. او در این تحقیق محتوای فزاینده اطالعاتی سود برسرمایه درگردش حاصل از عملیات وجریانها نقدی را تایید نمود. هم چنین دراین آزمون محتوای فزاینده اطالعاتی سرمایه درگردش حاصل از عملیات برسود وجریانهای نقدی نیز تایید شد. انواری رستمی و تاری وردی )2835( درتحقیقی دیدگاههای دانشگاهیان رشته حسابداری اعضای جامعه حسابداران رسمی و سرمایهگذاران حرفهای را در مورد نحوهی ارائه برتر صورت جریان وجوه نقد مورد بررسی قرار دادهاند. نتایج تحقیق نشان داده که مدل 1 بخشی صورت جریان نقد از دو مدل 3 بخشی و 8 بخشی بهتر ومدل 3 بخشی نیز از مدل 8 بخشی بهترا ست. پورحیدری و همکاران )2833( در پژوهشی با عنوان»بررسی مقایسهای توانایی پیشبینی اطالعات صورت جریان وجوه نقد به روش مستقیم وروش غیر مستقیم«به این نتیجه رسیدند که ارائه اطالعات جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی به روش مستقیم از توانایی پیشبینی بیشتری در مقایسه با روش غیر مستقیم برخوردار است. رهنمای رودپشتی و همکاران ) 2833 (درتحقیقی با عنوان»بررسی رابطه بین وجوه نقد ناشی از فعالیتهای تامین مالی وبازده سهام درشرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران«به بررسی رابطه بین وجوه نقد ناشی از فعالیتهای تامین مالی و بازده سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران درطی سالهای 2833 تا 2833 پرداختهاند. نتایج تحقیق نشان میدهد که وجوه نقد ناشی از فعالیتهای 1- Ali

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 051 تامین مالی ارتباط معنیداری با بازده سهام ندارد. فرضیههای پژوهش این پژوهش مشتمل بر دو فرضیه اصلی به شرح زیر است: فرضیهی اول( جریانهای نقد عملیاتی صورت جریان نقد سه مرحلهای دارای توان بیشتری نسبت به صورت جریان پنج مرحلهای در پیشبینی بازده آتی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران میباشند. فرضیهی دوم( جریانهای نقد تامین مالی صورت جریان نقدی سه مرحلهای دارای توان بیشتری نسبت به صورت جریان پنج مرحلهای در توضیح بازده آتی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشند. روش پژوهش از آنجا که هدف پژوهشهای کاربردی توسعه دانش کاربردی در زمینه خاصی است پژوهش حاضر از نوع کاربردی است. این نوع پژوهشها به سمت کاربرد عملی دانش هدایت میشوند. همچنین این پژوهش از لحاظ روش ازنوع توصیفی همبستگی است زیرا از یک طرف وضع موجود را بررسی میکند واز طرف دیگر رابطه بین متغیرهای مختلف را با استفاده از تحلیل رگرسیون کشف یا تعیین مینماید. رگرسیونهای مورد استفاده در پژوهش چند متغیره بوده و از نوع نامقید و مقید 1 میباشند. متغیرهای پژوهش متغیر وابسته در پژوهش حاضر همانند پژوهش فرانسیس )1828( و رحمانی و سعیدی )2833( بازده تعدیل شده براساس اندازه میباشد. باتوجه به اینکه شرکتها 1- Unrestricted and Restricted Regressions

122 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای... موظف هستند حداکثر تا چهار ماه بعد از پایان سال مالی صورتهای مالی خود را منتشر کنند لذا دوره محاسبه بازده هرسال از ماه پنجم بعد ازسال مالی به مدت 21 ماه تعیین شده است. بازده تعدیل شده براساس اندازه طی مراحل زیر محاسبه میشود: ابتدا شرکتهای نمونه براساس ارزش بازار در پایان ماه چهارم بعد از سال مالی یعنی پایان 82 تیر )تعداد سهام ارزش بازار هرسهم( به ترتیب از کوچک به بزرگ مرتب میشوند. سپس بازده ماهانه هرکدام از شرکتها نیز در هرسال محاسبه میشود. دوره محاسبه بازده برای یک دوره 21 ماهه ازماه پنجم بعد از سال مالی تا چهارماهه سال بعد میباشد. پس ازاین مرحله اقدام به دسته بندی شرکتها به منظور تشکیل پورتفوی میشود. شرکتهای نمونه بایستی به چهارچارک)پورتفوی( تقسیم شوند. به منظور تعیین اینکه هریک از شرکتهای مورد مطالعه جزء کدام چارک قرار میگیرند میبایستی ابتدا ردیف هرچارک محاسبه شود. ردیف چارک مشخص کننده نقطه تفکیک هرچارک ازچارک بعدی است. بنابراین سه نقطه تفکیکی وجود خواهد داشت. ردیف چارک ازطریق رابطه شماره )2( محاسبه میشود: رابطه )2( (a = 1,2,3)C Qa = an 4 + 1 2 n :تعداد شرکتهای مورد مطالعه و Q: نقطه تفکیک هرچارک ازچارک بعد پس از تعیین چارکها )پورتفوی ها( ومشخص کردن تعداد وبازده ماهانه شرکتهای هر چارک میانگین هندسی بازده سهام هر شرکت درهرچارک نیز برای یک دوره ی 21 ماهه از طریق رابطه شماره) 1 ( محاسبه میشود: r E,t = 12 m=1(1 + r E,t(m) ) 1 رابطه) 1 ( E,t(m) r= بازده سهم شرکتiدرماه mدرسالtو r: E,t میانگین هندسی بازده سهام شرکت برای یک دوره ی 21 ماهه سپس میبایستی بازده ماهانه موزون هرپورتفوی )چارک( نیز محاسبه شود.بازده ماهانه موزون هرپورتفوی از طریق رابطه شماره )8( محاسبه میشود: رابطه )8(

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 053 X i =درصد ارزش بازار هرشرکت در هرپورتفوی نسبت به کل ارزش بازار شرکتها درهمان پورتفوی R i =بازده ماهانه سهام هرشرکت پس از محاسبه بازده موزون ماهانه هر پورتفوی میبایستی میانگین هندسی بازده موزون هرپورتفوی)چارک( برای یک دوره ی 21 ماهه از طریق رابطه شماره )3( محاسبه شود: 12 r s,t = (1 + r s,t(m) ) 1 m=1 رابطه )3( s,t(m) r :بازده ماهانه موزون پورتفوی و r :میانگین s,t هندسی بازده موزون پورتفوی برای یک دوره ی 21 ماهه در نهایت به منظور کنترل اثر اندازهبر روی بازده سهام هر شرکت بازده تعدیل شده براساس اندازه از طریق رابطه شماره )1( محاسبه میشود: size adj = r E,t r s,t SAR = m (1 + r it ) m (1 + R s,t r E,t رابطه) 1 ) ) t=1 t=1 SAR :بازده تعدیل شده براساس اندازه و R s,t =بازده ماهانه موزون پورتفوی t درسال بازده ماهانه سهام شرکتi r= it متغیرهای مستقل پژوهش شامل خالص جریانهای نقدی عملیاتی وتأمین مالی میباشد. از آنجا که درفاصله زمانی پژوهش حاضر) 2831-2833 ( در ایران صورت جریان وجوه نقد به شیوهی سه مرحلهای تهیه نشده واطالعات مربوط به آن نیز دردسترس نبوده لذا پژوهشگر خود نسبت به محاسبه ی متغیرهای مرتبط با صورت جریان نقد سه مرحلهای اقدام نموده است. با توجه به اینکه در صورت جریان نقد پنج مرحلهای اقالمی مانند بهره دریافتی و پرداختی و سود سهام دریافتی و مالیات بردرآمد پرداختی جزء فعالیتهای عملیاتی لحاظ نمیشوند واز طرف دیگر به استناد بیانیه (IAS7) که در بخش مبانی نظری نیز بیان گردید در این پژوهش سودسهام دریافتی و پرداختی و بهره پرداختی در بخش فعالیتهای عملیاتی و سود سهام پرداختی دربخش فعالیتهای تامین مالی نشان داده شده است. بنابراین خالص جریان نقدی عملیاتی وتامین مالی صورت جریان نقد سه مرحلهای طی تعدیالتی ازطریق روابط شماره )1( و

121 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای... ) 3 (زیر محاسبه شده اند:

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 051 رابطه) 1 ( = + جریان های نقد ورودی حاصل از سود سهام و بهره دریافتی خالص جریان نقد عملیاتی صورت جریان نقد پنج مرحلهای خالص جریان نقد عملیاتی صورت جریان نقد سه مرحلهای - - رابطه) 3 ( جریان های نقد خروجی مرتبط با مالیات بر در آمد پرداختی جریان های نقدی خروجی مرتبط با بهره پرداختی = - جریان های نقدی خروجی مرتبط با سود سهام پرداختی خالص جریان نقد تأمین مالی صورت جریان نقد پنج مرحلهای تأمین مالی صورت جریان نقد سه مرحلهای با توجه به اینکه طبق استاندارد حسابداری شمارهی 1 ایران صورت جریان نقد به شکل پنج مرحلهای ارائه میشود لذا اطالعات مورد نیاز مربوط به خالص جریانهای نقدی عملیاتی وتامین مالی پنج مرحلهای به صورت مستقیم توسط پژوهشگر از صورت جریان نقد شرکتهای مورد مطالعه استخراج شده است. جهت تصریح بهتر مدلهای رگرسیونی پژوهش ازیک سری متغیرهای موثر بربازده سهام شامل متغیرهای زیر به عنوان متغیرهای کنترلی استفاده شده است: نسبت ارزش دفتری به بازار حقوق صاحبان سهام) BTM (: این نسبت یکی از عوامل موثر بر بازده سهام است. باال بودن این نسبت نشان می دهد که ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام تا حدودی به ارزش بازار حقوق صاحبان سهام نزدیک است یعنی به ازای هریک ریال ارزش دفتری یک ریال ارزش بازار وجود دارد. همچنین پایین بودن این نسبت به این معنی است که ارزش بازار حقوق مالکین بیشتراز ارزش دفتری آن است. بنابراین انتظار میرود رابطه بین این نسبت و بازده مورد انتظار معکوس باشد )قائمی و طوسی 2831(. در مدل سه عاملی فاما و فرنچ )2551( نیز این نسبت یکی از عوامل موثر بر بازده سهام است. این نسبت بر اساس فرمول زیر محاسبه شده است: ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام ارزش بازار هر سهم تعداد سهام پایان دوره BTM= سود و زیان جامع: در پژوهش حاضر نیز همانند پژوهش فرانسیس )1828( به جای سود و زیان خالص از سود و زیان جامع به عنوان یک متغیرکنترلی استفاده شده است. سرمایهگذاران برای ارزیابی سود آتی و دورنمای جریان نقدی شرکت و هم چنین ارزیابی جریانهای نقدی آتی که از طریق سود سهام و افزایش قیمت سهام عاید آنها

123 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای... خواهد شد بر اطالعات سود گزارش شده تاکید فراوانی دارند. بنابراین عناصر سود گزارش شده باید به شکل کامل وصحیح ارایه شود تا استفاده کنندگان صورت های مالی های مالی را در تعیین این که انتظار استمرار کدام اقالم وجود دارد و این که کدام اقالم ماهیتی اتفاقی و ناپایدار دارند یاری دهد )نوروش و سعیدی 2833 (. از طرفی طبق نظر طرفداران سود جامع اگر کارایی عملیاتی وپیش بینی عملکرد آینده بر پایه کل تجربهی تاریخی شرکت در سالهای گذشته انجام شود این پیش بینیها و عملکرد مربوطه بهبود خواهند یافت. اطالعات مربوط به سود و زیان جامع با مراجعه به فایلPDF صورت سود و زیان جامع شرکت استخراج شده و در شرایطی که عناصر سود و زیان جامع شرکت محدود به سود خالص و تعدیالت سنواتی بوده و شرکت صورت سود و زیان جامع ارائه نکرده سود و زیان جامع شرکت به صورت زیر محاسبه شده است: تعدیالت سنواتی± سودخالص= سود و زیان جامع تغییرات سود وزیان جامع: برابر است با سود و زیان جامع دوره جاری منهای سود و زیان جامع دوره قبل. بازده تعدیل شده سهام در سال قبل: در بازارهای ناکارا اطالعات با یک فاصله زمانی در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرد و تاثیر این اطالعات بر بازده سهام با تاخیر انجام میگیرد. تحقیقات داخلی اخیر هم موید آن است که بورس اوراق بهادار تهران در سطح ضعیف هم کارا نیست و اطالعات مندرج در گزارشهای مالی بی درنگ روی قیمت سهام تاثیر نمیگذارد )ظریف فرد و ناظمی 2833 (. بنابراین در پژوهش حاضر از متغیر سال قبل )مقادیر وقفهدار( جهت پیشبینی بازده سهام با استفاده از دادههای سال گذشته استفاده شده است. جامعه آماری و روش نمونهگیری جامعه آماری این پژوهش مشتمل بر شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در فاصله زمانی 2831 تا 2833 میباشد. روش نمونهگیری روش حذفی سیستماتیک است. شرایط موردنظر به شرح زیر میباشند: به منظور قابل مقایسه بودن اطالعات سال مالی شرکتها به پایان اسفند ختم شود. در دوره زمانی مورد تحقیق حداقل هر سه ماه یکبار سهام آنها مورد مبادله واقع شده

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 031 باشد. جزء شرکتهای سرمایهگذاری واسطه گری مالی ولیزینگ نباشند. در طی دوره مورد بررسی تغییر سال مالی نداشته باشند. کلیه متغیرهای مورد نیاز پژوهش قابل دست یابی باشد. با توجه به شرایط و محدودیتهای فوق از بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در مجموع 38 شرکت انتخاب شدند. روش و ابزار جمعآوری اطالعات با توجه به موضوع پژوهش روش جمعآوری اطالعات اسنادکاوی است. اطالعات مربوط به متغیرهای پژوهش از صورتهای مالی و یادداشتهای همراه آن و به وسیله نرمافزارهای تدبیر پرداز )1( و رهآورد نوین ودنا سهم استخراج شده است. برای استخراج سایر اطالعات مورد نیاز از لوح فشرده بورس و سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران استفاده شده است. همچنین به منظور محاسبه متغیرها و تجزیه و تحلیل مدل آماری دادهها از نرم افزار هایExcel وEviews نسخه 1 استفاده شده است. مدلهای مورد استفاده برای آزمون فرضیهها به منظور بررسی ومقایسه قدرت پیشبینی جریانهای نقدی عملیاتی وتأمین مالی صورت جریان نقد سه مرحلهای درمقابل صورت جریان نقد پنج مرحلهای از مدلهایی برگرفته از مدل فرانسیس) 1828 ( استفاده شده است. برای آزمون فرضیه اول از سه مدل) 1(-)2 (و) 8 ( استفاده شده است: مدل) 2 ( SAR it = λ 0 + λ 1 OLDCFO it MVE it 1 NEWCFO it EARN it ΔEARN it BTM it 1 + λ 2 + λ MVE 3 + λ it 1 MVE 4 + λ it 1 MVE 5 it 1 MVE it 1 + λ 6 SAR it 1 MVE it 1 + ε t OLDCFO it EARN it ΔEARN it BTM it 1 SAR it 1 SAR it = φ 0 + φ 1 + φ MVE 2 + φ it 1 MVE 3 + φ it 1 MVE 4 + φ it 1 MVE 5 + ε it 1 MVE t it 1 مدل) 1 ( NEWCFO it EARN it ΔEARN it BTM it 1 SAR it 1 SAR it = γ 0 + γ 1 + γ MVE 2 + γ it 1 MVE 3 + γ it 1 MVE 4 + γ it 1 MVE 5 + ε it 1 MVE t it 1 مدل) 8 ( برای آزمون فرضیه دوم هم از سه مدل) 1(-)3 (و) 1 ( استفاده شده است:

161 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای... SAR it = θ 0 + θ 1 OLDCFF it MVE it 1 + θ 6 SAR it 1 MVE it 1 + ε t NEWCFF it EARN it ΔEARN it BTM it 1 + θ 2 + θ MVE 3 + θ it 1 MVE 4 + θ it 1 MVE 5 it 1 MVE it 1 مدل) 3 ( OLDCFF it EARN it ΔEARN it BTM it 1 SAR it 1 SAR it = φ 0 + φ 1 + φ MVE 2 + φ it 1 MVE 3 + φ it 1 MVE 4 + φ it 1 MVE 5 + ε it 1 MVE t it 1 مدل) 1 ( SAR it = α 0 + α 1 NEWCFF it MVE it 1 + α 2 EARN it MVE it 1 + α 3 ΔEARN it MVE it 1 + α 4 BTM it 1 MVE it 1 + α 5 SAR it 1 MVE it 1 + ε t فهرست متغیرهای مورد استفاده درکلیه مدلهای فوق در جدول شماره )2( درج گردیده است: جدول 1. فهرست متغیرها نام متغیر نماد متغیر نوع متغیر بازده تعدیل شده سهام SAR وابسته جریان نقد عملیاتی سه مرحله ای OLD-CFO مستقل جریان نقد عملیاتی پنج مرحله ای NEW-CFO مستقل جریان نقد تامین مالی سه مرحله ای OLD-CFF مستقل جریان نقد تامین مالی پنج مرحله ای NEW-CFF مستقل سود و زیان جامع EARN کنترلی تغییرات سود و زیان جامع DEARN کنترلی نسبت ارزش دفتری به بازار BTM کنترلی t 1 SAR کنترلی بازده تعدیل شده سهام سال قبل ارزش بازار حقوق صاحبان سهام MVE همگن کردن متغیرها یافتههای پژوهش آمارتوصیفی در ابتدا آمارتوصیفی متغیرها درجدول شمارهی )1( درج گردیده است: همانطورکه ازجدول شماره 1 مالحظه میشود میانگین متغیرجریان نقد عملیاتی سه مرحلهای کمترازمتغیر جریان نقد عملیاتی پنج مرحلهای بوده که مفهوم آن این است که جهت رسیدن به جریان نقدی عملیاتی سه مرحلهای میزان جریانهای

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 031 خروجی نقدی کسر شده از جریان نقد عملیاتی پنج مرحلهای بیشتر ازجریانهای ورودی نقدی اضافه شده به آن میباشند. ازطرفی همانطور که انتظار میرفت میانگین جریان نقدتأمین مالی سه مرحلهای کمتر از پنج مرحلهای بوده زیرا جهت محاسبه جریان نقد تأمین مالی سه مرحلهای سود سهام پرداختی ازجریان نقد تأمین مالی پنج مرحلهای کسرگردیده است. جدول 5. آمار توصیفی متغیر جریان نقدعملیاتی سهمرحلهای نماد متغیر OLDCFO NEWCFO EARN DEARN BTM میانگین میانه انحراف معیار تعداد مشاهدات تعداد شرکت / 3/69 جریان نقدعملیاتی پنجمرحلهای سودوزیانجامع تغییراتسود و زیان جامع نسبت ارزشدفتری به بازار SAR OLDCFF NEWCFF بازده تعدیلشده سهام جریان نقدتامین مالی سهمرحلهای جریان نقد تامین مالی پنج مرحلهای منبع: یافتههای پژوهشگر فرضیهها آزمون با توجه به اینکه نوع دادههای پژوهش حاضر دادههای ترکیبی میباشد به منظور انتخاب بین روش دادههای تابلویی و تلفیقی از آزمون F لیمراستفاده شده است. سطح معناداری موردگزارش این آزمون نشان داد که درمدل) 2 ( و) 3 ( روش دادههای تابلویی مناسبتر است. اما در سایر مدلهای پژوهش روش دادههای تلفیقی باید به کار گرفته شود. از آنجا که در مدلهای )2( و )3( روش دادههای تابلویی انتخاب شده به منظور انتخاب از بین روش اثرات ثابت وتصادفی از آزمون هاسمن استفاده شده است. سطح معناداری آزمون هاسمن نشان داده که در مدل )2( روش اثرات و در مدل )3( روش

163 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای... اثرات تصادفی مناسبتراست. با توجه به اینکه بازههای زمانی دارای بعد متوسط وبزرگ )اغلب بیش از 5 سال( نیاز به بررسی مانایی متغیرها دارند و از آنجا که بازه زمانی پژوهش حاضر 3 ساله است لذا مانایی متغیرهای پژوهش تأیید میشود. پیش از برآورد مدلهای رگرسیونی الزم است تا مفروضات کالسیک رگرسیون بررسی شود. با توجه به ترکیبی بودن دادههای مورد استفاده در پژوهش حاضر تنها فروض همسانی واریانس و همبستگی سریالی جمالت خطا بررسی شده است. به منظورکشف ناهمسانی واریانس از آزمون ARCH-LM استفاده شده است. به غیر از مدل )3( که ازروش اثرات تصادفی استفاده شده و نیازی به این آزمون ندارد درمورد سایر مدلها احتمال معنیداری این آزمون بیشتر از %1 بوده است لذا فرض همسانی واریانس جمالت خطا پذیرفته میشود. میزان آماره دوربین واتسون کلیه مدلهای رگرسیونی پژوهش نیز نشان میدهد که خود همبستگی بین جمالت خطا وجود ندارد زیرا مقدار تمامی آنها در فاصله 1 /1/1-2 قراردارد. نتایج حاصل از برازش مدلهای رگرسیونی مربوط به فرضیه ی اول در جدول شماره )8( آورده شده است. همانطور که مالحظه میشود در مدل اول هر دو متغیر جریان نقدی عملیاتی سه مرحله ای و پنج مرحلهای معنادار میباشد. یعنی این دو متغیربه طور همزمان با بازده رابطه دارند. اما ضریب متغیر جریان نقدی عملیاتی پنج مرحلهای بیشتر از جریان نقدی عملیاتی سه مرحله ای است. تفسیر آن این است که در مدل 2 با ثابت بودن جریان نقد سه مرحله ای و سایر متغیرهای توضیحی یک واحد تغییر در جریان نقد عملیاتی پنج مرحله ای 8085 متغیر وابسته را تغییر میدهد. اما در مدل 8 هیچ فرضی مبنی بر ثابت بودن جریان نقدی عملیاتی سه مرحله ای وجود نداردچون آن از مدل حذف شده است. بنابراین مقدار 8083 ضریب جریان نقدی عملیاتی پنج مرحله ای اینگونه تفسیر می شود که با فرض ثابت بودن متغیرهای توضیحی یک واحد تغییر در جریان نقدی پنج مر حله ای 8083 متغیر وابسته را تغییر می دهد چون در مدل 8 جریان نقدی عملیاتی سه مرحله ای وجود نداشته و در جزء اخالل رفته و به همین دلیل تغییرات توضیح داده نشده مدل 8 بیش از مدل 1 است. با توجه به مقدارp-value به دست آمده برای آماره F )آزمون والد( که کمتر از 8081 = رد میشودو در نتیجه میتوان گفت که از نظرآماری 1 میباشد فرضبرابری 2 تفاوت معنادار )فاحشی( بین جریان نقد عملیاتی سه مرحلهای و پنج مرحلهای جهت

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 031 پیشبینی بازده آتی وجود دارد. باتوجه به اینکه حذف متغیرجریان نقد عملیاتی سه مرحلهای از مدل درمقایسه با متغیرجریان نقد عملیاتی پنج مرحلهای میزانR² تعدیل شده مدل اول را به میزان بیشتری کاهش داده یعنی متغیرجریان نقد عملیاتی پنج مرحلهای توسط سایرمتغیرها نمایندگی میشود و از طرفی با توجه به بیشتر بودن مقدار R² تعدیل شده در مدل دوم نسبت به مدل سوم میتوان گفت جریانهای نقد عملیاتی صورت جریان نقدی سه مرحلهای دارای توان بیشتری نسبت به صورت جریان پنج مرحلهای درتوضیح بازده آتی سهام میباشند و در نتیجه فرضیه اول پژوهش تأیید میشود. سطح معناداری متغیرها نیز نشان داده که متغیرهای جریان نقد عملیاتی سه مرحلهای و پنج مرحلهای درهرسه مدل معنادار بودهاند. مقدارF رگرسیون در هرسه مدل حاکی ازتوان توضیح دهندگی مدلها است بنابراین اعتبار هر سه مدل نیز تائید میشود. جدول 3. نتایج آزمون فرضیه ی اول مدل 3 مدل 1 مدل 5 نام متغیر نماد ) 0 (γ 0 ), (φ 0 ), (λ ضریب ثابت جریان نقدعملیاتی سه مرحلهای جریان نقدعملیاتی پنج مرحلهای سودوزیان جامع تغییرات سودوزیان جامع نسبت ارزش دفتری به بازار بازده تعدیل شده سهم دردوره قبل OLDCFO NEWCFO EARN DEARN BTM SAR t 1 ضریب تعیین تعدیل شده Adj-R² آماره F والد) سطح معناداری( - - آماره F رگرسیون) سطح معناداری( دوربین واتسون DW

162 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای... منبع: یافتههای پژوهشگر) ارقام داخل پرانتز سطح معناداری بوده وارقام دیگر ضرایب برآوردی هستند( نتایج حاصل از برازش مدلهای رگرسیونی مربوط به فرضیهی دوم پژوهش درجدول شماره) 3 ( آورده شده است. در مدل )3( مقدارp-value به دست آمده هردو متغیر جریان نقدی تامین مالی سه مرحلهای و پنج مرحلهای کمتر از 8081 میباشد )0.05 )p-value یعنی هردومتغیر به طور همزمان با بازده سهام رابطه دارند. با توجه به مقدارp-value به دست آمده برای آماره F )آزمون والد( که کمتر از 8081 میباشد )0.05 )p-value فرض برابریθ2 θ1 = رد میشود و در نتیجه میتوان گفت که از نظر آماری تفاوت معنادار )فاحشی( بین جریان نقد تأمین مالی سه مرحلهای و پنج مرحلهای جهت پیش بینی بازده آتی وجود دارد.باتوجه به اینکه حذف متغیرجریان نقدتأمین مالی سه مرحلهای از مدل درمقایسه با متغیرجریان نقد تأمین مالی پنج مرحلهای میزانR² تعدیل شده مدل چهارم را به میزان بیشتری کاهش داده یعنی متغیرجریان نقد تأمین مالی پنج مرحلهای توسط سایرمتغیرها نمایندگی میشود و از طرفی دیگر با توجه به بیشتر بودن مقدار R² تعدیل شده در مدل پنجم نسبت به مدل ششم میتوان گفت جریانهای نقد تأمین مالی صورت جریان نقدی سه مرحلهای دارای توان بیشتری نسبت به صورت جریان پنج مرحلهای در توضیح بازده آتی سهام میباشند و در نتیجه فرضیه دوم پژوهش نیز تأیید میشود. متغیر جریانهای نقدی تأمین مالی صورت جریان نقد سه مرحلهای )OLDCFF( در هر دو معادله چهارم و پنجم معنادار میباشد.متغیر جریان نقدی تأمین مالی صورت جریان نقد پنج مرحلهای (NEWCFF) نیز فقط درمدل چهارم معنادار است. مقدارFرگرسیون در هرسه مدل حاکی از توان توضیح دهندگی مدلها داشته بنابراین اعتبار هر سه مدل نیز تائید میشود. جدول 9. نتایج آزمون فرضیه دوم مدل 9 مدل 2 مدل 6 نام متغیر نماد ضریب ثابت ) 0 (ϕ 0 ), (α 0 ), (θ جریان نقدتأمین مالی سه مرحلهای جریان نقدتأمین مالی- پنج مرحلهای OLDCFF NEWCFF سودوزیان جامع EARN

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 033 تغییرات سود و زیان جامع DEARN نسبت ارزش دفتری به بازار بازده تعدیل شده سهم دردوره قبل BTM SAR t 1 - ضریب تعیین تعدیل شده AdJusted-R² آماره F والد )سطح معناداری( - آماره F رگرسیون )سطح معناداری( دوربین واتسون DW بحث و نتیجهگیری نتایج پژوهش نشان داده که در مدل اول متغیر جریان نقدی عملیاتی سه طبقهپپای و پنج طبقهای معنادار هستند. که این امر موید این مطلب است که این دو متغیر دارای محتوای فزاینده اطالعاتی در تشریح بازده سهام میباشند. نتایج پزوهش همچنین نشان داد که جریانهای نقدی عملیاتی صورت جریان نقد سه مرحلهای دارای توانایی بیشتری نسبت به صورت جریان نقد پنج مرحلهای درجهت پیش بینی بازده آتی سهام میباشند. نتایج فرضیه اول با توجیهات FASB درمورد انتقادات وارده به صورت جریان نقد سه مرحلهای سازگار است. بند 33 بیانیه 51 بیان می دارد: "جریانهای نقدی عملیاتی باید تا آنجا که مقدور است در برگیرنده اقالمی باشد که درک دالیل تفاوت بین سود خالص وجریان خالص وجوه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی را تسهیل نماید". از طرفی نتایج حاصل از این پژوهش با ادعای مطرح شده در بند 13 استاندارد حسابداری شماره 1 ایران هماهنگ نمی باشد. درخصوص فرضیه دوم هم نتایج پژوهش نشان داده درمدل چهارم متغیر جریان نقدی تأمین مالی سه و پنج طبقهای معنادارهستند که این امر موید این مطلب است که این دو متغیر دارای محتوای فزاینده اطالعاتی در تشریح بازده سهام می باشند. همچنین نتایج پژوهش موید آن است که جریانهای نقدی تأمین مالی صورت جریان نقد سه مرحلهای دارای توان نسبی بیشتری نسبت به صورت جریان نقد پنج مرحلهای جهت پیشبینی بازده آتی سهام میباشند. یکی از عوامل موثر بر تائید فرضیه دوم اطالعات مربوط به سود سهام پرداختی

2 161 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای... میباشد. به نظر میرسد در بازار ایران اطالعات مربوط به سود سهام پرداختی در نزد سرمایهگذاران از اهمیت زیادی برخوردار بوده و بازار نیز به آن واکنش نشان میدهد. از طرفی میتوان گفت که نتایج و یافتههای این فرضیه با فرضیهی پیام رسانی سود نقدی و فرضیهی محتوای اطالعاتی سود نقدی سازگار است. به طور کلی نتایج و یافتههای فرضیه اول همانند یافتههای فرانسیس )1828( بوده اما یافتههای فرضیه دوم برخالف یافتههای فرانسیس) 1828 ( میباشد. محدودیتهای پژوهش باتوجه به اینکه بازه زمانی پژوهش برای یک دوره 3 ساله )2833-2831( بوده و جامعه آماری پژوهش حاضر نیز در بردارنده همه طبقات صنعت موجود در بورس نمیباشد. بنابراین در تعمیم نتایج این پژوهش به دورههای زمانی و صنایع دیگر و نیز به شرکتهای غیر بورسی باید با احتیاط عمل نمود. 1 این پژوهش بر اساس اطالعات ارایه شده در صورت های مالی حسابرسیشده شرکتها انجام شده است. به ویژه اینکه با توجه به عدم ارائه صورت جریان نقد سه مرحلهای در ایران پژوهش گر با استفاده از ارقام مندرج در صورت های مالی و یادداشتهای همراه شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران و بر مبنای استانداردهای حسابداری ایران خود نسبت به تهیه و استخراج دادههای صورت جریان نقد سه مرحلهای اقدام نموده است. بنابراین بدیهی است که نتایج آن تحت تأثیر صحت اطالعات موجود در صورت های مالی است. 8 باتوجه به اینکه در پژوهش حاضر از اطالعات تاریخی صورتهای مالی استفاده شده و اطالعات استخراج شده مربوط به متغیرهای پژوهش برحسب نرخ تورم تعدیل نشدهاند لذا نتایج و یافتههای پژوهش تحت تأثیرکیفیت و صحت اطالعات تاریخی استخراج شده میباشند. پیشنهادهای پژوهش 2 در پژوهشهای آتی به بررسی محتوای اطالعاتی جریانهای نقدی صورت جریان نقد سه مرحلهای و پنج مرحلهای در رابطه با سایر متغیرهای عمده حسابداری مانند پیشبینی اقالمی همانند جریان نقدی عملیاتی بازده غیرعادی ساالنه سود حسابداری

1 8 فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 031 ریسک و ورشکستگی پرداخته شود. مقایسه توان پیشبینی اقالم تعهدی صورت جریان نقد سه وپنج مرحلهای. تأثیر حذف اقالمی همانند مالیات پرداختی بهره و سود سهام دریافتی از بخش فعالیتهای عملیاتی بر روی توانایی نسبتهای مالی مرتبط با صورت جریان نقد جهت پیشبینی بازده آتی سهام.

163 مقایسه محتوای نسبی اطالعاتی جریانهای... منابع و مآخذ 1. انوای رستمی علی اصغر یداله تاری وردی )1336(. «نحوهی ارائهی برتر صورت جریان وجوه نقد ازدیدگاه گروههای مختلف در ایران«. فصلنامه تحقیقات حسابداری و حسابرسی 2.1-19:)7( 2. پورحیدری امید مهدی ناظمی اردکانی امیر محمدی )1333(.»بررسی مقایسهای توانایی پیشبینی اطالعات صورت جریان وجوه نقدبه روش مستقیم وروش غیرمستقیم«. فصلنامه بررسیهای حسابداری و حسابرسی 19 )77(:17-32. 3. ظریف فرد احمد و امین ناظمی) 1331 (. بررسی نقش عدم کارایی احتمالی بازار در رواب بین متغیرهای حسابداری و قیمت و بازده سهام شرکتهای پيیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. دوره بیست و دوم شماره 2. 1. رحمانی علی فرشته سعیدی )1337(.»ارزیابی عملکرد مدلهای الجیت در پیشبینی بازده سهام«. فصلنامه بورس اوراق بهادار تهران )2(:13-37. 1 7. رهنمای رودپشتی فریدون قدرت اله طالب نیا روح اله سلیمانیفر )1333(.»بررسی رابطه بین وجوه نقد ناشی از فعالیتهای تامین مالی وبازده سهام درشرکتهای پيیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران«. فصلنامه بورس اوراق بهادار 2 )3(: 97-36. 9. قائمی محمد حسین و سعید طوسی.) 1337 (. بر رسی عوامل موثر بر بازده سها م عادی شرکتهای پيیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران. مجله پیام مدیریت 2)13(:176-177. 7. کمیته فنی سازمان حسابرسی) 1339 (. استانداردهای حسابداری. تهران سازمان حسابرسی. 3. نوروش ایرج و علی سعیدی.) 1331 (. بررسی برتری سود جامع نسبت به سود خال برای ارزیابی عملکرد شرکت. فصلنامه بررسیهای حسابداری و حسابرسی )36(:121-67. 12 9. Ali. A. (1994) «The Incremental Informational Content of Earning, Working from Operation and Cash-flows». Journal of Accounting research32 (1): 61-74. 10. Clinch, G.; Sidhu, B. and Sin, S (2002). «The Usefulness of Direct and Indirect Cash Flow Disclosures».Review of Accounting Studies,. 7,: 383-404. 11. Fama, E. F, K. R. French. (1992).The cross-section of expected stock return. Journal of finance 47(3):427-465. 12. Financial Accounting Standards Board (FASB), «Statement of Cash Flows» Statement of Financial Accounting Standards NO. 95(November1987). 13. Francis. R.N (2010). «The Relative Informational Content of Operating and Financing Cash-Flow in the Proposed Cash-Flow» Statement. Journal of Accounting and Finance50 (2): 829-851. 14. Holie, D.; Nicholls, C. and Zhao, Q (2011). «Effects of cash flow statement reclassifications pursuant to the SEC s one-time allowance». Journal of accont. Public Policy 30:570-588.

فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 63 زمستان 0630 071 15. International Accounting Standards Committee, 2012, International Accounting Standard7, Cash Flow Statement (London, UK). 16. Nurnberg, Hugo (1993). «In Consistencies and Ambiguities in Cash Flow statcment under FASB statement No. 95». Accounting Horizons 7 (2): 60-75.